SEREBRAL PALSİ
Serebral Palsi (beyin felci), bebeklikte ya da çocukluk çağının başlarında ortaya çıkan ve vücut hareketlerini ve kas koordinasyonunu kalıcı şekilde etkileyen, fakat zaman içinde kötüleşme sergilemeyen bir dizi nörolojik bozukluktan herhangi birini tanımlamak için kullanılan bir terimdir.
Serebral palsi kas hareketlerini etkilemekle birlikte, kaslardaki ya da sinirlerdeki bir problemden kaynaklanmaz. Beynin, kas hareketlerini kontrol eden bölgelerinde söz konusu olan anormalliklerden kaynaklanır. Serebral palsi doğumdan önce, doğum sırasında ya da doğumdan kısa süre sonra meydana gelen beyin hasarından kaynaklanır. Çoğu vakada beyin hasarına neyin neden olduğunu ya da ne yapılsaydı hasarın önlenmiş olacağını hiç kimse bilemez.
Bazen bebeğin beynindeki hasar, bebek henüz anne karnındayken meydana gelir. Hasar bir infeksiyondan ya da annenin zarar gördüğü bir kazadan kaynaklanmış olabilir. Annede söz konusu olan yüksek kan basıncı ya da diyabet gibi tıbbi problemler de bebekte sorunlara sebep olabilir. Doğum sırasında bebeğin yeterli oksijen alamaması ya da doğumun zor gerçekleşmesi sonucu bebeğin beyninde hasar meydana gelmesi gibi problemler yaşanabilir. Doğum sonrası problemler, bebek aşırı erken doğduğu (prematüre doğum) ve bedeni anne karnının dışında yaşamaya hazır olmadığı takdirde görülebilir. Beyin doğumdan sonra da gelişmeye devam ettiğinden, doğru zamanda doğan bebeklerin beyninde bile beyin hasarına yol açan infeksiyonlar ya da kanamalar görülebilir.
Serebral Palsinin Belirtileri (Semptomları)
Serebral palsinin (SP) ilk belirtileri genellikle çocuk 3 yaşına gelmeden önce ortaya çıkar. En yaygın olanları istemli hareketler sırasında kas koordinasyonu eksikliği (ataksi); kaslarda katılık ya da sıkılık ve abartılı refleksler (spastisite); tek ayağını ya da bacağını sürüyerek yürüme; ayak uçlarında yürüme, eğilerek yürüme ya da makaslayarak yürüme; aşırı katı ya da aşırı gevşek kas tonusudur.
Çocukların küçük bir bölümünde serebral palsi, yaşamın ilk birkaç ayında ya da yılında meydana gelen beyin hasarı, bakteriyel menenjit veya viral ensefalit gibi beyin infeksiyonları ya da trafik kazası, düşme gibi sebeplere bağlı kafa yaralanmaları sonucu ortaya çıkar.
SEREBRAL PALSİ TİPLERİ NELERDİR?
Spastik Serebral Palsi
Kas tonusunun aşırı yüksek ya da aşırı sıkı olduğu durumunda serebral palsinin tipini belirtmek için spastik terimi kullanılır. Spastik SP’li çocuklar, kasları aşırı sert olduğundan, sert ve ani hareketler yaparlar. Bir konumdan diğerine geçmek ya da ellerindeki bir şeyi bırakmak konusunda genellikle güçlük yaşarlar. Bu, serebral palsinin en yaygın tipidir.
a.Tetraparezi
Bir çocuğun dört uzvunun tümünde, her iki kolunda ve her iki bacağında birden, serebral palsi görüldüğünde bu durum tetraparezi olarak adlandırılır. Tetraparezi görülen çocuklar genellikle kollarının ve bacaklarının yanı sıra, vücutlarının tüm bölümlerini, yüzlerini ve gövdelerini hareket ettirmekte de güçlük çeker ve bir tekerlekli sandalyeye gereksinim duyabilirler.
Yüzlerindeki ve üst bedenlerindeki kasları kontrol etmekte zorlandıklarından, konuşma ve yemek yeme konusunda da sıkıntı yaşarlar.
b.Hemiparezi
Hemipleji çocuğun bedeninin tek tarafını etkileyen SP anlamına gelir. Hemi, yarım anlamına gelir ve dolayısıyla sağ kol ve sağ bacakta ya da sol kol ve sol bacakta bu problem görülür. Çocuğun bedeninin diğer tarafı düzgün işlev gösterir. Hemiplejili pek çok çocuk yürüyebilir ve koşabilir, fakat yürüyüşleri veya koşuları biraz garip görünebilir ya da aksayabilirler.
c.Diparezi
Bazı çocuklarda serebral palsi sadece bacakları etkiler ya da bacaklarında kollarındakine kıyasla çok daha ciddidir. Bu durum diparezi olarak adlandırılır. Di,iki anlamına gelir ve dolayısıyla diparezi yalnızca iki alt uzuv etkilenir. Tahmin edebileceğiniz gibi diparezili çocuklar bacaklarını kullanmakta güçlük yaşarlar ve bu nedenle yürümek ve koşmak onlar için zor olabilir.
Üst gövdeleri genellikle etkilenmediğinden kendilerini dik tutma becerileri yüksektir ve kollarını ve ellerini iyi kullanırlar. Bir kişinin kollarında SP görülüp bacaklarında görülmemesinin mümkün olup olmadığını merak edebilirsiniz. Bu durum bazen ortaya çıkar ama çok çok enderdir.
Ataksik Serebral Palsi
Düşük kas tonüsü ve zayıf hareket koordinasyonu, ataksik serebral palsi olarak tanımlanır. Ataksik SP’li çocuklar dengesiz ve titrek görünürler. Özellikle de yazı yazmak, sayfayı çevirmek ya da makasla bir şey kesmek gibi işler yapmaya çalışırlarken, yaşlı insanlarda görmüş olabileceğiniz tremorlara benzer titremeler yaşarlar.
Ayrıca, denge kurma becerileri de genelde çok zayıftır ve yürürlerken oldukça dengesiz görünebilirler. Titremeler ve kaslarını koordine etmek konusunda yaşadıkları problemler nedeniyle, ataksik serebral palsi görülen çocukların yazmayı bitirmeleri ya da sanat projelerini tamamlamaları daha uzun sürebilir.
Atetoid Serebral Palsi
Atetoid terimi kas tonüsünün değişkenlik sergilediği ve bazen aşırı yüksek, bazense aşırı düşük olduğu serebral palsi tipini tanımlamak için kullanılır. Atetoid serebral palsili çocuklar oturmak ya da yürümek için dik, kendilerini sabit bir pozisyonda tutmak konusunda güçlük yaşarlar ve genellikle yüzlerinde, kollarında ve üst bedenlerinde aslında yapmayı amaçlamadıkları çok sayıda hareket (rasgele, istemsiz hareketler) gözlemlenir.
Bu hareketler genellikle büyüktür. Atetoid SP’li bazı çocuklar için ellerini belirli bir noktaya getirmek (örneğin burunlarını kaşımak ya da bir bardağa uzanmak için) çok fazla çaba ve konsantrasyon gerektirebilir.
Değişken tonüsleri ve pozisyonlarını korumakta yaşadıkları sorun nedeniyle nesneleri (diş fırçası, çatal ya da kalem gibi) ellerinde tutamayabilirler.
Karma Serebral Palsi
Kas tonüsü bazı kaslarda aşırı düşük, bazılarında ise aşırı yüksek olduğunda serebral palsinin tipi, karma olarak adlandırılır.
Kas tonüslerinin farklı tipte olmasının yanı sıra, SP’li çocukların vücutlarının SP’den etkilenen bölümleri de karma bir yapı gösterir.
Bu, beyinlerinin hangi kısmının hasar gördüğüne ve hasarın ne kadar büyük olduğuna da bağlıdır. Serebral palsinin tamamen iyileştirilmesi mümkün değildir, fakat tedavi genellikle çocuğun becerilerini geliştirir. Yetersizlikleri doğru şekilde tedavi edildiği takdirde, pek çok çocuk normale yakın bir yetişkin yaşamı sürebilir.
Genel olarak, tedavi ne kadar erken başlarsa çocukların gelişimsel yetersizliklerinin üstesinden gelme şansları ya da onları zorlayan görevlerin altından kalkmak için yeni yollar öğrenme şansları o kadar yüksek olur. Tedavi muhakkak konusunda uzman bir ekiple devam ettirilmelidir.
Ekipte çocuk doktoru, çocuk nöroloğu, fizyoterapist, özel eğitim öğretmeni, konuşma terapisti, psikolog olmalıdır.
Multiple sklerosis : Çocuklarda bedensel özüre yol açan hastalıklardan biri multiple sklerosistir. Ataklar halinde seyreden bu hastalıkta çocuk hareket ile desteklenmezse gelişimi sürekli gerileme gösterebilir.
Doğuştan kalça çıkıklığı: Doğuştan kol veya bacaklarda bir eksiklik, herhangi bir kaza sonucu kol veya bacağının bir kısmının veya tamamının kaybedilmesi, romatizmal hastalıklar v.b. bedensel yetersizlikler, kas iskelet sisteminin doğuştan veya sonradan etkilenmesi, hastalanması sonucunda da açığa çıkarabilir.
Doğru tanının zamanında konması, gerekenlerin geç kalınmadan yapılması çocuğun durumunun izin verdiği en üst düzeye ulaşması için ön şarttır. Kalça çıkıklığı olan bir çocuğun problemi ilk aylarında basit cihazlarla tamamen düzeltilebilecekken geç kalındığında ömür boyu sürecek yürüme bozukluklarına neden olmaktadır.